Eftirréttir

Jólaeftirréttur fjölskyldunnar 2023

Í fjölskyldum eru oft miklar og strangar hefðir sem tengjast jólunum. Í minni fjölskyldu hefur mamma til að mynda boðið upp á sama eftirréttinn síðan ég man eftir mér. Eftir að ég eignaðist sjálfur börn ákváðum við að vera ekki með einhverja ákveðna hefð heldur prófa okkur áfram og ekki vera hrædd við að prófa eitthvað nýtt þegar kemur að veislumatnum. Þegar konan mín var ólétt var henni ráðlagt frá því að borða hrá egg og þau árin máttu því ekki vera hrá egg í eftirréttunum. Ég hef síðan þá alltaf haft þetta í huga þar sem það skiptir miklu máli að vera með á hreinu hvort um sé að ræða óþol eða ofnæmi af einhverri gerð hjá þeim sem þiggja. Hótel- og matvælaskólinn þar sem ég starfa kemur inn á hvað má og hvað má ekki í gegnum allt nám sem tengist matvælagreinum.

Við hjónin erum alltaf með árlegt jólaboð þar sem við bjóðum vinum heim. Alltaf þarf að toppa síðasta ár og mikill metnaður er fyrir fínustu smáatriðum hjá okkur. Í ár ætlum við að leggja áherslu á íslenska matargerð og útbúa eftirrétt sem hefur að geyma mjólkursúkkulaði, kókos og jarðaber. Þessar þrjár bragðtegundir eiga allar sinn fasta sess í eftirréttum Íslendinga hvort sem það er góð skúffukaka toppuð með kókos og ískaldri mjólk eða jarðaber með rjóma.

Eftirrétturinn að þessu sinni er frekar auðveldur í vinnslu þó hann virki flókinn í fyrstu. Hafa ber í huga að best er að vinna eftirréttinn degi áður og skreyta rétt áður en bera skal fram.

Uppskriftin er af 12 eftirréttarglösum.

             Súkkulaðimús

                            250    gr        dökkt súkkulaði

                            250    gr        mjólkursúkkulaði

                            500    gr        rjómi

                            490    gr        létt þeyttur rjómi

·         Vigtið dökka súkkulaðið og mjólkursúkkulaðið í skál

·         Hitið rjómann upp að suðu og hellið yfir súkkulaðið. Hrærið þar til súkkulaðið bráðnar

·         Létt þeytið rjómann og blandið varlega saman við súkkulaðiblönduna. Passa skal að súkkulaðiblandan hafi lækkað niður í 50° gráðu hita

·         Hellið í glös til hálfs. Flott er að láta glösin halla með því að láta þau standa í eggjabakka, leyfið þeim að stífna í kæli eða frysti í 2 tíma.

             Kókosmús

                            1         dós    kókosmjólk

                            100    gr        kókos

                            15       gr        matarlím (7 blöð)

                            360    gr        léttþeyttur rjómi

                            40       gr        flórsykur

·         Matarlímsblöð lögð í bleyti í kalt vatn í 15 mín

·         Setjið kókosmjólkina og kókos í pott og hitið upp í 70° gráður. Blandið matarlíminu saman við kókosmjólkina

·         Léttþeytið rjómann og blandið flórsykrinum saman við

·         Hellið kókosmjólkinni út í rjómann eftir að kókosmjólkin hefur kólnað niður í 50° gráður

·         Hellið yfir dökku músina þunnu lagi af hvítu músinni. Glasið er svo sett aftur í frysti eða kæli

             Jarðaberja fylling

                            400    gr        sykur

                            400    gr        vatn  

                            25       gr        matarlím (12 blöð)     

800   gr        jarðaber

·         Matarlímsblöð lögð í bleyti í kalt vatn í 15 mín

·         Hreinsið jarðaberin og setjið í vatn með sykri

·         Hitið í potti þar til sykurinn hefur leysts upp

·         Sigtið berin frá vökvanum og fyllið upp í glösin með jarðaberjunum

·         Sykurvatninu er svo blandað saman við matarlímið og helt varlega yfir berin. Passa skal að vökvinn hafi kólnað niður í 23° gráðum áður en helt er yfir jarðaberin.

Skreyting

·         Súkkulaði t.d. bounty eða skemmtileg ber (ég hef notað blæjuber)

·         Þennan eftirrétt er hægt að gera kláran degi áður og geyma í kæli yfir nótt

Súkkulaðiterta

142 gr vatn

237 gr sykur

237 gr smjör

380 gr súkkulaði (56% calibout)

168 gr egg (3 stór egg)

36 gr hveiti

Vatn og sykur soðið saman í potti eða þar til sykurinn leysist upp.

Smjörið skorið niður í bita og sett út í sykurvatnið eftir að slökkt hefur verið undir, látið bráðna í rólegheitum.

Þessu er síðan helt yfir súkkulaðið og hrært með sleif, súkkulaðið bráðnar á meðan.

Næst eru eggjunum blandað saman við og að lokum er hveitið sigtað saman við súkkulaðideigið.

Deigið er svo sett í lokað sílíkon form. Athugið að deigið er rennandi blautt og bakað á 165 gráðum í um 45 mín. Gott er að baka degi áður en á að bera fram og setja í frysti, þá er auðveldara að losa úr formi og skera niður í sneiðar. Ég get lofað ykkur því að það kemur ekki niður á gæðum kökunnar.

Saltkaramella (tilvalin fylling)

75 gr smjör

75 gr púðursykur

sjóða saman

75 gr rjómi

sjóða uppí 110 gráður

75 gr mjólkursúkkulaði

17 gr salt

Smjör og púðursykur er brætt saman og soðið í um 2-3 mín. Eftir það er rjómanum helt út í og beðið eftir suðu. Þetta þarf að ná 110 gráðum áður en slökkt er undir og leyfa því að kólna rólega niður í 50 gráður. Hitamælar til að mæla hitastig fást víðsvegar um bæinn. Því næst er blöndunni helt yfir súkkulaðið og saltið. Allt hrært saman.

Hægt að gera degi áður.

Saltkaramelluís

1 stk vanillustöng

250 gr rjómi (ekki þeyttur)

5 stk eggjarauður

150 gr sykur

250 gr rjómi (þeyttur)

200 gr saltkaramella sjá uppskrift að ofan

Skerið vanillustöngina í tvennt eftir endilöngu og skafið fræin innan úr henni. Setjið bæði fræ og stöng í pott ásamt rjómanum og hitið að suðu en látið þó ekki sjóða. Saltkaramellunni blandað saman við volga rjóma- og vanillublönduna. Þeytið á meðan eggjarauður og sykur saman í skál. Hellið því næst vanillurjómanum rólega saman við eggjarauðurnar og hrærið stöðugt í. Hellið öllu í pottinn aftur. Hafið hitann mjög vægan og hrærið stöðugt í. Takið pottinn af hitanum þegar blandan fer að þykkna aðeins, hellið henni í gegnum sigti í skál og látið kólna vel. Léttþeytið rjóma og hrærið hann gætilega saman við ísblönduna.

Ef ekki er notuð ísvél er ísinn frystur í formi og síðan tekinn út eftir hálftíma og hrært vel í.

Svo er hann settur aftur í frysti, tekinn út eftir hálftíma og hrært aftur í. Þetta þarf að endurtaka 3–4 sinnum.

Hörð karamella undir ísinn

207 gr sykur

69 gr síróp

173 gr rjómi

48 gr smjör

3 gr vanilla

Öll hráefni sett saman í pott. Hitað upp í 110 gráður en þá er blöndunni helt á pappír og látið kólna. Gott er að setja í frysti og brjóta niður í fínt kurl. Einnig er gott að geyma í kæli til notkunar á næstu misserum.

Gerjaðar vöfflur með karamelluðum sykri og stökkri áferð

Íslendingar eiga sterka vöffluhefð, þar sem mjúkar og þunnar vöfflur með rjóma og sultu eru nánast fastagestir í kaffiboðum landsins. Þær eru fljótar, ljúfar og krefjast ekki mikillar undirbúnings – oft bakaðar á pönnu í hlýju eldhúsi með angan af kanil og kardimommum í loftinu. En þegar við línum okkur við vöfflumenningu annarra þjóða, kemur Belgía sterkt inn – með vöfflur sem eru ekki bara bakstur heldur nánast listform.

Belgískar vöfflur eru tvenns konar: Brussels-vöfflur sem eru léttar og loftkenndar, og svo Liege-vöfflur, sem eru ríkulegar, smjörkenndar og með stökkri karamelluáferð – unnar úr gerjuðu deigi og sykurperlum. Þær eru gjarnan seldar heitar á götum Belgíu og bornar fram einar og sér, því bragðið stendur algjörlega með sjálfu sér.

Þessi uppskrift er af klassískum Liege-vöfflum – ekta belgískum, með mildri vanillu og fallega bráðnum perlusykri sem karamelluserast við bökun. Þær eru ólíkar íslensku vöfflunum, en þess virði að prófa fyrir þá sem vilja dekra við sig eða bera fram eitthvað sérstakt í kaffinu.

Uppskrift

Innihaldsefni:

• 500 g hveiti
  
  

• 2 tsk þurrger (eða 25 g ferskt ger)
  
  

• 180 ml volgt mjólk
  
  

• 2 egg
  
  

• 1 tsk vanilludropar
  
  

• 1/2 tsk salt
  
  

• 1 msk sykur
  
  

• 250 g ósaltað smjör (við stofuhita)
  
  

• 200 g perlursykur*
  
  

Perlursykur (e. pearl sugar) fæst í sérvöruverslunum eða á netinu. Má einnig búa til með því að brjóta sykurmola gróflega.

Aðferð:

1. Virkið gerið
   Hitaðu mjólkina í volgt (ekki heit) og blandið saman við sykur og ger í skál. Látið standa í 5–10 mínútur þar til blandan fer að freyða.
   
   

2. Hnoðið deigið
   Í aðra skál (eða hrærivélarskál), blandið hveiti og salti. Hellið gerblöndunni út í og bætið eggjum og vanillu saman við. Hnoðið saman þar til mjúkt deig myndast.
   
   

3. Bætið við smjörinu
   Bætið smjörinu við í litlum skömmtum og hnoðið áfram þar til smjörið er alveg innblandað og deigið orðið slétt og glansandi – þetta tekur um 10 mínútur í hrærivél.
   
   

4. Látið hefast
   Þekið skálina með viskastykki og látið hefast í um 1 klst, eða þar til deigið hefur tvöfaldast að stærð.
   
   

5. Setjið perlursykurinn út í
   Þegar deigið er hefið, hnoðið perlursykrinum varlega inn í deigið með höndunum.
   
   

6. Skiptið og bakið
   Skiptið deiginu í 10–12 jafnar kúlur. Hitið belgískt vöfflujárn og bakið eina vöfflu í einu í um 3–5 mínútur, eða þar til vöfflan er stökk, djúpgullin og karamelluð að utan.
   
   

⚠️ Athugið: Sykurinn getur bráðnað og lekið úr járninu – hafið smá smjör eða matarolíu á járninu til að koma í veg fyrir að vöfflurnar festist.

Með hverju borðar maður belgískar vöfflur?

Þessar vöfflur eru ríkulegar í sjálfu sér og þurfa ekki mikla meðhöndlun:

• Klassískt: Flórsykur og smá vanilluís.
  
  

• Dekur: Þeyttur rjómi, jarðaber, súkkulaðisósa eða nutella.
  
  

• Belgískt: Bara heitar úr járninu – ekkert með, bara karamellan og smjörið að tala saman.
  
  

Ef íslenskar vöfflur eru hlýtt minningabrot úr eldhúsum ömmu og mömmu, þá eru belgísku Liege-vöfflurnar hátíðlegur útgáfudagur fyrir bragðlaukana. Þær bjóða upp á dýpt og áferð sem erfitt er að toppa – hvort sem þú berð þær fram á kaffiborðinu, eða tekur þær með út í göngutúr í smjörpappír.

Uppskrift – Crêpes (um 12 stk)

Innihaldsefni:

• 250 g hveiti
  
  

• ½ tsk salt
  
  

• 2 msk sykur (má sleppa fyrir salta útgáfu)
  
  

• 4 egg
  
  

• 600 ml mjólk
  
  

• 2 tsk vanilludropar (valkvætt)
  
  

• 50 g bráðið smjör + smá til steikingar
  
  

Aðferð:

1. Blandið saman hveiti, salti og sykri í skál.
   
   

2. Bætið eggjum út í og hrærið þar til deigið er kekkjalaust.
   
   

3. Hellið mjólkinni smátt og smátt út í á meðan hrært er.
   
   

4. Bætið vanillu (ef notuð) og bræddu smjöri út í deigið og látið standa í að minnsta kosti 30 mínútur við stofuhita (það tryggir sléttari pönnukökur).
   
   

5. Hitið pönnukökupönnu vel og penslið hana létt með smjöri.
   
   

6. Hellið þunnri skvettu af deigi á pönnuna og hallið henni til að dreifa deiginu jafnt. Steikið í 1–2 mínútur á hvorri hlið þar til gullinbrún.
   
   

Með hverju borðar maður crêpes?

Sætar hugmyndir:

• Sítróna & sykur – klassísk frönsk einfaldleiki.
  
  

• Nutella & bananar – vinsælasta útgáfan í Evrópu.
  
  

• Jarðarber, rjómi & flórsykur – sumarlegt og frísklegt.
  
  

• Súkkulaðisósa & ís – fyrir fullkomið eftirréttabombu.
  
  

• Karamellusósa og steikt epli – fágað og haustlegt.
  
  

Saltar hugmyndir (ef sykurinn í deiginu er sleppt):

• Skinka, ostur & egg – klassísk "Crêpe Complète".
  
  

• Spínat og fetaostur – grænmetisvænt og hollt.
  
  

• Sveppir, laukmauk & rjómaostur – djúpt bragð og full máltíð.
  
  

Hvort sem þú elskar íslenskar pönnukökur rjúkandi með sultu, eða vilt færa kaffiboðið þitt nær París – þá eru crêpes dásamlegt tilbrigði við það sem við þekkjum og elskum. Þær bjóða upp á endalausa möguleika og eru sérstaklega góðar þegar þær eru bakaðar á laugardagsmorgni með fjölskyldunni í kringum eldhúsborðið.

Ef íslenskar pönnukökur eru hluti af okkar daglegu hefð – þunnar, brakandi og rúlaðar með sultu – þá eru hinar amerísku systur þeirra gjörólíkar að útliti en ekki síður kærkomnar. Þær eru þykkar, dúnmjúkar og léttar, staflaðar hver ofan á aðra og bornar fram með hlynsírópi, smjöri, ávöxtum eða jafnvel beikoni fyrir þá sem vilja blanda sætu og saltu.

Amerískar pönnukökur eiga sér langa sögu í norður-amerískri morgunverðarhefð og eru ekki eingöngu fyrir sunnudagsbröns – þær eru tákn um notalega byrjun á degi. Það sem einkennir þær er lyftiduft sem gerir þær loftkenndar og örlítið stökkar á kantinum, með mjúku hjarta.

Uppskrift – Amerískar pönnukökur (ca. 8–10 stk)

Innihaldsefni:

• 250 g hveiti
  
  

• 2 msk sykur
  
  

• 2 tsk lyftiduft
  
  

• ½ tsk matarsódi
  
  

• ½ tsk salt
  
  

• 2 egg
  
  

• 300 ml mjólk
  
  

• 50 g bráðið smjör (eða matarolía)
  
  

• 1 tsk vanilludropar (valkvætt)
  
  

Aðferð:

1. Blandið hveiti, sykri, lyftidufti, matarsóda og salti saman í skál.
   
   

2. Í annarri skál, þeytið saman egg, mjólk og vanillu.
   
   

3. Hellið blautu efnunum saman við þurrefnin og hrærið þar til deigið er kekkjalaust. Bætið bræddu smjöri saman við í lokin.
   
   

4. Hitið smá smjör eða olíu á pönnukökupönnu (ekki of heita!) og steikið pönnukökur með um 10 cm þvermál. Þegar loftbólur byrja að myndast á yfirborðinu (eftir 1–2 mín), snúið við og steikið aðra hliðina í 1 mínútu.
   
   

5. Haldið pönnukökunum volgum á disk undir viskastykki þar til allar eru tilbúnar.
   
   

Með hverju borðar maður amerískar pönnukökur?

• Klassískt: Hlynsíróp og smjör – engin þörf á meiru.
  
  

• Berjaútgáfan: Bláber, jarðarber og rjómi eða sýrður rjómi.
  
  

• Súkkulaði: Súkkulaðidropar í deigið og Nutella ofan á.
  
  

• Banani & hnetusmjör: Mettandi og orkuríkt.
  
  

• Beikon & síróp: Kontrast milli sæts og salts – ótrúlega gott.
  
  

Amerískar pönnukökur eru ekki bara morgunmatur – þær eru smá dekur í skál, stund af kyrrð og sykursætu sem sameinar fjölskylduna við eldhúsborðið. Þær bjóða upp á fjölbreytileika sem hægt er að aðlaga að hverjum smekk og tilefni – hvort sem það er rólegur sunnudagsmorgunn, barnabröns eða bara mjólkurglas og nostalgía.